Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim odbyła się debata poświęcona pontyfikatowi papieża Leona XIV i wyzwaniom, przed którymi stoi Kościół katolicki w najbliższych latach. W czterech panelach dyskusyjnych głos zabrali teolodzy, filozofowie, socjolodzy, prawnicy oraz przedstawiciele wspólnot i środowisk akademickich.

Konferencję „Kościół dziś, Kościół jutra – Nowy Pontyfikat” współorganizowały cztery uniwersytety: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu. Wydarzenie zgromadziło specjalistów z różnych dziedzin, którzy rozmawiali o znaczeniu doświadczenia misyjnego i zakonnego papieża Leona XIV, a także o jego dotychczasowej aktywności w Stolicy Apostolskiej i o tym, jaką drogą będzie prowadził Kościół. Refleksji poddano także dwunastoletni pontyfikat papieża Franciszka, próbując odpowiedzieć na pytanie: W którym miejscu pozostawił Kościół dochodząc do kresu swojego ziemskiego życia. Punktem odniesienia dla debat było dziedzictwo i misja jednoczenia ludzi głoszona przez papieża Franciszka, a przywołana w słowach: „Bóg zbawił lud, nie jednostkę”, które obecnie objawia się w słowach nowego papieża Leona XIV: „Abyśmy wszyscy byli zjednoczeni w jedną rodzinę”.

„Trzeba pamiętać jaki jest życiorys Ojca Świętego Leona XIV i jego zaangażowanie w tym obszarze, który znany jest nam jako obszar misyjny, jego relacja do świata oświaty, kultury i edukacji, co miało swoje potwierdzenie przez te lata, kiedy przebywał w Peru. Myślę, że są nowe wyzwania związane z potrzebą większego dialogu, spotkania ludzi między sobą. Współczesnym wyzwaniem jest to, że rzadko się spotykamy, nie poznajemy, nie rozmawiamy, bo im częściej się spotykamy, tym więcej znajdujemy obszarów wartości, które nas łączą, a nie dzielą. A świat współczesny jest taki, że chętniej podzieli niż połączy” – mówił ks. prof. dr hab. Mirosław Kalinowski, rektor KUL.

Pierwszy panel „Nowy pontyfikat w zglobalizowanym świecie” skupił się na uwarunkowaniach, w jakich nowy papież rozpoczyna swoją posługę. W dyskusji udział wzięli m.in.: dr hab. Michał Wyrostkiewicz (KUL), dr Paulina Guzik (UPJPII), ks. dr Michał Mraczek (PWT), ks. prof. Wojciech Grygiel (UPJPII) oraz dr Igor Kilanowski (UKSW). Rozmowa, którą poprowadził Tobiasz Lech, dyrektor Biura Prasy i Promocji UKSW dotyczyła globalnych wyzwań dla Kościoła, a w tym m.in. o zmniejszającej się liczbie wiernych.

„Każdy nowy pontyfikat to nowy impuls. To jest taki moment, kiedy wielu ludzi myśli o Kościele lub próbuje znaleźć się w tym Kościele, nawet jeśli dotychczas tego nie robili. Nowy pontyfikat jest szansą na nowe myślenie każdego z nas. Słuchamy nowego papieża i to nie są rzeczy, które już wielokrotnie słyszeliśmy. Nowy papież mówi świeże rzeczy, zwraca uwagę właśnie na to, że jesteśmy wszyscy rodziną, że wiara jest ważna i może nas odnowić” – przyznał dr hab. Michał Wyrostkiewicz. I dodał: „Będzie to czas i impuls do przemyśleń, do odświeżenia u każdego z nas wizji Kościoła”.

Ks. Wojciech Grygiel, prof. UPJPII zwrócił uwagę na imię wybrane przez obecnego papieża. Przypomniał, że poprzedni papież, który je wybrał, Leon XIII, też kierował Kościołem w trudnych czasach, a mimo to wiele spraw udało mu się uporządkować. Może z tego wynikać – zdaniem ks. Grygiela – że nawiązujący do tamtej tradycji obecny papież bardzo odważnie podejmie pewne wyzwania współczesności. I tak jak Leon XIII nie zawaha się stawić czoła nagromadzonym problemom. „Tak więc odważne zmierzenie się ze światem współczesnym, a szczególnie ze światem nauki – już ze strony Leona XIV padła kwestia sztucznej inteligencji. Papież Franciszek bardzo wyraźnie zaanonsował w swoim dokumencie Ad theologiam promovendam, że teologia nie może być gdzieś zamknięta w szafach i spekulatywna, ale musi wychodzić ku światu i komunikować się z tym co przynosi nam wiedza o świecie” – mówił prof. Grygiel dzieląc się nadzieją, że papież Leon XIV da nam wytyczne, będzie światłem i pokaże jak z tego sektora ogromnego postępu technologicznego katolicy powinni korzystać.

Kwestią podjętą podczas panelu było również rozważanie, czy Watykan potrafi komunikować się z wiernymi w cyfrowym i zglobalizowanym świecie. „Ciągle mówi się o tym, jak komunikować się z młodymi i pytanie, czy nie zapominamy o komunikowaniu się z innymi pokoleniami i czy one nie są odstawione na dalszy plan. Myślę, że amerykańskość papieża jest szansą na to, że będzie jakiś powiew nowości i coś się zmieni w sposobie komunikacji. To widać w pierwszych wypowiedziach papieża, kiedy on mówi homilię w języku włoskim, ale robi ukłon w stronę osób anglojęzycznych i zabiera głos po angielsku. To sygnały wielkiej otwartości i chęci nowego sposobu komunikowania ze światem” – przekonywał ks. dr Michał Mraczek. Mówił też, że papież jest człowiekiem o bardzo bogatym doświadczeniu Kościoła, o bardzo bogatym doświadczeniu życiowym i w budowaniu jedności, próbie „posklejania” Kościoła podzielonego w Stanach, w Europie i w wielu innych miejscach na świecie, jest rzeczywiście człowiekiem na nasze czasy.

Dr Igor Kilanowski z UKSW z kolei zaakcentował, że papież Leon XIV mówiąc na początku swojego pontyfikatu o pokoju na świecie, również ten pokój pragnie zaprowadzić wewnątrz Kościoła. „Jest papieżem na nasze czasy i nie możemy mieć co do tego wątpliwości. A jest szansa na to, że wewnątrz Kościoła może zostać zaprowadzony porządek, czego początki poczynił papież Franciszek”, którego mówiący te słowa doktor prawa kanonicznego, nie zawahałby się nazwać wielkim kanonistą. „W pokoju, w dialogu z różnymi środowiskami, pod natchnieniem Ducha Świętego uda się to też kanoniście – Leonowi XIV – zrealizować”.

Dr Paulina Guzik z UPJPII, która przyglądała się, także od strony dziennikarskiej, temu co działo się w Rzymie od pogrzebu papieża Franciszka po inaugurację pontyfikatu papieża Leona XIV podzieliła się swoimi odczuciami z tego czasu. Mówiła o olbrzymim zainteresowaniu mediów, o tym, że katolicyzm przez te dni był w centrum uwagi całego świata. Papież Leon XIV jest Amerykaninem z Chicago, ale też misjonarzem z Ameryki Południowej, wielu uważa go za „swojego”, ale on jest przede wszystkim augustianinem – zaznaczyła dr Guzik – co bardzo wyraźnie jawi się właśnie w jego herbie, w dewizie „In Illo uno unum” (W nim stanowimy jedno). „Jedno w Kościele, jedno na świecie, myślę, że różne nurty katolicyzmu papież będzie się starał połączyć. Można to było dostrzec chociażby w ukłonie dla tradycji, co było już widać w stroju w jakim wyszedł do loggi bazyliki św. Piotra, ale z drugiej strony synodalność i papież Franciszek, myślę więc, że będzie chciał połączyć Kościół. Bardzo urzekł mnie kiedyś cytat pracy doktorskiej papieża Leona XIV o jego wizji władzy w Kościele: Jesteśmy odpowiedzialni i jesteśmy sługami. Posiadamy władzę, ale tylko wtedy, gdy służymy, a cytując św. Augustyna, pisze dalej: W koncepcji władzy Augustyna nie ma miejsca dla kogoś kto szuka siebie i władzy nad innymi. Sprawowanie władzy w każdej wspólnocie chrześcijańskiej wymaga odłożenia na bok wszelkich własnych interesów i całkowitego poświęcenia się dobru wspólnoty.

Dr Guzik zwróciła uwagę, że papież Leon XIV zakłada kontynuację dziedzictwa papieży posoborowych. A wspominając papieża Franciszka zaakcentowała, że uczył nas słuchania, że cały proces synodalny był procesem słuchania, a papież Leon XIV właśnie od słuchania swoją komunikację z ludźmi rozpoczął.

Drugi panel zatytułowany był „Kościół to ja – pontyfikat w oczach wiernych”. O życiu wspólnotowym i roli wiernych wypowiadali się m.in. prof. Monika i Maciej Münnichowie (KUL), ks. dr Robert Muszyński, ks. dr hab. Damian Wąsek (UPJPII) oraz dr Piotr Zakrzewski (UKSW). Panel poprowadził Wojciech Iwanowski z Fundacji Obserwatorium Społeczne Wrocław, sekretarz redakcji „Nowe Życie” (dolnośląski portal katolicki).

„Od Kościoła odchodzą młodzi, ale również ich rodzice. I to jest smutne, bo rodzice to pokolenie Jana Pawła II, które się pogubiło. Widziałam na świecie już puste kościoły i msze z małą liczbą osób i wiem, że tak w Polsce może być. Wiosną Kościoła, jak mówił Jan Paweł II, są ruchy świeckie, czyli Ruch Światło-Życie, Wspólnota Chemin Neuf, Neokatechumenat, i wierzę, że drogą do odnowy Kościoła jest dialog z nami, który będzie podtrzymywał i inicjował papież” – mówiła dr hab. Monika Münnich.

Ks. Damian Wąsek, prof. UPJPII zaprotestował przeciwko tak krytycznej ocenie Kościoła współczesnego, który rzeczywiście przeżywa różne kryzysy na świecie, ale też nie można zamykać oczu na odrodzenie Kościoła katolickiego, co obecnie dzieje się w wielu krajach. „I jeśli jest mowa o tym, że jakąś drogą odnowy Kościoła może stać się nowy pontyfikat, zdefiniowany trochę przez poprzedni, to myślę, że im bardziej obecny papież będzie kontynuował z małymi modyfikacjami synodalność papieża Franciszka, tym więcej będzie słuchania różnych ruchów działających w obrębie Kościoła, więcej będzie w nim otwartości na świeckich, więc Kościół, który wszedł w pewnym sensie na drogę odnowy będzie ciągle rósł”. Ks. Wąsek podzielił się również spostrzeżeniem, że od pontyfikatu papieża Franciszka ten optymizm w bardzo wielu częściach Kościoła rośnie. A opierając się na pierwszych tekstach, które wypowiedział papież Leon XIV wnosi, że papież będzie Kościół koncentrował na Chrystusie, a jego wykształcenie prawnicze będzie pomocne w regulacji i przestrzeganiu przepisów. Podkreślił też, że czekamy na pierwsze dokumenty, na pierwszą papieską encyklikę.

Dr hab. Piotr Zakrzewski podkreślił, że budowanie wspólnoty i relacji jest bardzo istotne i zgodne nie tylko z ruchem synodalnym, ale również na gruncie społecznym i świeckim. „Praktycznym wymiarem jest staranie się o to, żebyśmy nie byli wolnymi elektronami przesiąkniętymi konsumpcjonizmem i indywidualizmem tylko starali się budować tę wspólnotę. Człowiek się realizuje we wspólnocie, w relacjach z innymi i to jest bardzo istotny aspekt, który również znalazłem w treściach kilku homilii nowego papieża”.

Trzecia część spotkania „Przyszłość to my” należała do młodzieży akademickiej. W dyskusji udział wzięli studenci z kilku uczelni: Julia Bujas i Tomasz Kwiek (UPJPII), Franciszek Kubiak, Jakub Sidorowicz (KUL), Maciej Urbański (UKSW). Tematem rozmowy były oczekiwania młodego pokolenia wobec nowego papieża i ich wizja Kościoła przyszłości.

„Moja pierwsza myśl to moralność, żeby uporządkować to pod względem prawnym, ale również pokazać skąd ta moralność katolicka się wywodzi. Chcę, żeby Kościół na nowo zajął jasne stanowisko wobec aborcji, eutanazji, małżeństw jednopłciowych. Ale drugą rzeczą jest to, w jaki sposób zachować tradycje i to co w niej święte i to, co ubogaca Kościół odświeżając ją. Obserwujemy sytuacje, gdzie jest błądzenie między nowoczesnością a tradycją. Papież jest z jednej strony tradycjonalistą, jeżeli chodzi o liturgię i moralność, a z drugiej strony ma otwarte patrzenie na Kościół i nowoczesność, więc chciałbym, żeby tę postawę potrafił przekazać innym ludziom” – mówił Tomasz Kwiek z UPJPII.

Julia Bujas, studentka UPJPII liczy na to, że Leon XIV ją zaskoczy. Może w swoich pierwszych dokumentach papieskich poruszy temat wspólnoty, synodalności lub sztucznej inteligencji i da wskazówki jak my chrześcijanie powinniśmy się do niej odnosić. Z kolei Jakub Sidorowicz ma nadzieję, że nowy papież skupi się na jedności i budowaniu wspólnoty. „Bóg jest jeden i mam nadzieję, że papież ukaże jedność Kościoła, i że to będzie nasz papież, który pokaże, że w Kościele jest miejsce dla nas wszystkich” – dodał student. Studenci zgodni byli, że Kościół został powierzony w dobre ręce. Mają wielką nadzieję, że ukaże jedność Kościoła, która jest wszystkim bardzo potrzebna. Że będzie to pontyfikat z poszanowaniem tradycji, ale zarazem otwarty na nowoczesność i jej narzędzia, a Kościół będzie otwarty i pragnący pokoju.

Ostatni panel „Spójna wizja czy rozbieżne oczekiwania?” stanowił podsumowanie debat. W rozmowie udział wzięli rektorzy: ks. prof. Mirosław Kalinowski (KUL), ks. prof. Robert Tyrała (UPJPII), ks. prof. Sławomir Stasiak (PWT) oraz prorektor ds. nauki i współpracy międzynarodowej UKSW ks. prof. Ryszard Sadowski. Ten panel poprowadził Wojciech Andrusiewicz, dyrektor Akademii Nowoczesnych Mediów i Komunikacji KUL.

„To wszystko, co dziś słyszałem i nawet oczekiwania młodych ludzi co do pierwszego papieskiego dokumentu są identyczne jak moje. Zaskoczeniem jest to, że mimo dużej różnicy wieku myślimy podobnie” – podsumował ks. prof. Sławomir Stasiak, rektor PTW, który podkreślił też, że bardzo ważne jest, by papież Leon XIV mówiący wieloma językami potrafił mówić także językiem starszych, dojrzałych chrześcijan i językiem młodych. Językiem ludzi z zachwytem dla nowoczesności i tych zwracających się mocniej ku tradycji.

Również ks. prof. Robert Tyrała, rektor UPJPII był zaskoczony i zadowolony z trzech ożywionych dyskusji, szczególnie panelu studentów „Najbardziej dziękuję za tak ożywioną dyskusję studentów, bo uważam, że to jest dla nas pewna rzeczywistość, w której powinniśmy się poruszać” – podkreślił rektor. Ale zwrócił też uwagę na to, co pobrzmiewało w tej dyskusji – że tak naprawdę nie bardzo znamy papieża Franciszka, bo go nie słuchaliśmy. Zaakcentował, że jeśli nie będziemy go uważnie teraz czytać, a bazować będziemy jedynie na czyichś interpretacjach, to popełnimy błąd. „Ja pragnę – mówił dalej rektor – żebyśmy nie patrzyli negatywnie na rzeczywistość, żebyśmy patrzyli pozytywnie na wiele rzeczy, żebyśmy czuli, że jesteśmy razem, co papież Leon XIV od samego początku nam przypomina i żebyśmy pamiętali, że każdy odgrywa w Kościele swoją rolę, rola każdego jest niezastąpiona”. Rektor podsumował spostrzeżeniem, że mamy olbrzymie oczekiwania względem papieża, ale nade wszystko musimy się nawzajem uważnie słuchać.

Rektor KUL ks. prof. Mirosław Kalinowski w podsumowaniu przypomniał, że mając właściwe umocowanie w Bogu zawsze staniemy na nogi, nawet walcząc ze słabościami, nałogami, wieloma trudnymi problemami. Przypomniał też słowa, które wymieniał papież Franciszek, a które zbliżają ludzi do siebie: bliskość, czułość, radość, zdumienie, oczarowanie, ale do podstaw wracamy na karty Pisma św., co wyraźnie zaakcentował ks. prof. Mirosław Kalinowski. „To co robili ostatni papieże, a teraz Leon XIV od Jana Pawła II to jest jedna droga, tylko różne języki – mówił na zakończenie rektor KUL – i każdy z nich ma swoich odbiorców.

Rektorzy podsumowując konferencję odnieśli się do wcześniejszych głosów podzielając zdanie poprzednich panelistów oraz wskazali możliwe kierunki rozwoju Kościoła w nadchodzącej dekadzie. Poproszeni o to, co mogliby papieżowi Leonowi XIV życzyć, powiedzieć, albo przed czym przestrzec, wskazali:

• Dobrej pierwszej encykliki programowej – ks. prof. Sławomire Stasiak, rektor PWT we Wrocławiu
• Żeby słuchał Kościoła, żywego Kościoła – ks. prof. Robert Tyrała, rektor UPJPII
• Żeby mniej słuchał ludzi, a bardziej Pana Boga – ks. prof. Ryszard Sadowski, prorektor UKSW
• Keep going – tak trzymać! – ks. prof. Mirosław Kalinowski, rektor KUL

Rektor UPJPII ks. prof. Robert Tyrała dziękując za tę debatę zaprosił na kolejną z nich, w jesieni, na Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, do Krakowa.

Nagranie transmisji konferencji

tekst: KUL/UPJPII
tot. Tomasz Koryszko (KUL)