XVIII Dni Jana Pawła II, które odbywały się od 13 do 16 listopada 2023 r. obfitowały m.in. w wykłady, debaty, konferencje, sesje naukowe, koncert, wernisaże wystaw. Główną sesję naukową Dni Jana Pawła II, która odbyła się 16 listopada br. otworzył w Auli Collegium Novum, w imieniu organizatorów – władz rektorskich krakowskich i małopolskich uczelni, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Jacek Popiel. Przypomniał hasła, które przyświecały Dniom Jana Pawła II w poprzednich latach i były tematami głównych sesji. Były to m.in. „Prawda”, „Dobro”, „Piękno”, „Wolność”, „Miłosierdzie” czy ostatnie „Ku pojednaniu” i „Gdzie jesteś źródło? Polska, Ukraina, Europa”. Tematy te inspirowane są ważnymi wątkami w nauczaniu Jana Pawła II, bowiem celem Dni jest poddanie dziedzictwa ich patrona ponownej lekturze. Rektor UJ poinformował o właśnie wydanej, wzorem lat ubiegłych, publikacji zawierającej referaty wygłaszane podczas ubiegłorocznego wydarzenia.

Mówiąc o haśle osiemnastych Dni Jana Pawła II „Wiara i rozum”, będącym zarazem tytułem głównej sesji naukowej, rektor UJ przypomniał o przypadającym w tym roku 25-leciu opublikowania jednej z najważniejszych encyklik Ojca św. Jana Pawła II „Fides et ratio”, wokół której toczyły się dyskusje tegorocznego wydarzenia. Podziękował wszystkim za organizację Dni, na czele z przewodniczącym Komitetu Organizacyjnego o. prof. Jarosławem Kupczakiem. Prof. Jacek Popiel podzielił się także refleksją, że zajmując się ponad 20 lat twórczością literacką i teatralną Karola Wojtyły pozostaje pod niesłabnącym wrażeniem roli sztuki w jego życiu i decyzji, gdy jako młody człowiek, który chciał zostać aktorem, poetą, dramaturgiem, wybrał kapłaństwo. A po latach swojej posługi zostawił nam przesłania, które mimo upływu czasu czekają na ponowne odkrywanie, niosąc z sobą nieustająco aktualne treści, czego najlepszym przykładem jest właśnie encyklika „Fides et ratio”.

Rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie ks. prof. Robert Tyrała, w swoim wystąpieniu skierowanym do uczestników sesji, przywołał słowa Jana Pawła II z preambuły encykliki „Fides et ratio”, w której papież podjął temat owej relacji pomiędzy rozumiem i wiarą: „Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek – poznając Go i miłując – mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie”. Rektor zwrócił uwagę, że związek wiary i rozumu stanowi wyzwanie dla ludzi pragnących prowadzić odważny dialog. „Nie będziemy więc uciekali od mówienia o kryzysie wiary i potędze wiedzy, o nowym ateizmie, który może jest także tutaj pytaniem? Poszukamy dalej tego, jakie są granice i istota poznania wiary oraz istota i poznanie rozumu. Te dwa skrzydła – wiara i rozum – podczas tej wyjątkowej sesji, będą więc wektorami wedle, których poszukiwać będziemy prawdy i relacji wiary i rozumu” – mówił rektor UPJPII. Wskazał jak bardzo potrzeba nam dziś na nowo nawiązywania dialogu pomiędzy wiarą a rozumem, o czym Jan Paweł II często podczas swojego pontyfikatu przypominał. „On nie bał się środowiska naukowego, nie uciekał od trudnych pytań, on wprowadzał w świat nauki wiarę bez kompleksów, zawsze w dialogu i relacji do człowieka. (…) Wszyscy, którzy mieli możliwość spotkania z nim, wiedzą, że zawsze słuchał, a potem syntetycznie konkludował. Prowadził dialog słuchając. Dzisiaj potrzeba nam w nauce i wierze ludzi na miarę Jana Pawła II” – zakończył ks. prof. Robert Tyrała. [PEŁNY TEKST WYSTĄPIENIA]

Pierwszą prelegentką głównej sesji była dr hab. Agnieszka Lekka-Kowalik (KUL), wygłaszając referat „Przesłanie encykliki Fides et ratio Jana Pawła II”, w którym dzieliła się refleksją czym jest dążenie do prawdziwej mądrości i poznania prawdy. Zadawanie pytań o sens jest naturalną potrzebą człowieka, jest też wręcz zadaniem nauki, a zwłaszcza filozofii. Dr. Agnieszka Lekka-Kowalik, zauważa, że w tej encyklice papież wyraźnie akcentuje, że „Bóg stworzył człowieka dla poszukiwania prawdy. Bóg zaszczepił w nas zdolność do poznania prawdy, rodzi się w ten sposób pytanie o sens świata i sens mnie w nim, a od tego zależy kierunek mojego życia”. Św. Jan Paweł II twierdzi też, że prawda i wolność albo istnieją razem, albo też razem giną. Prelegentka wskazuje, że analizując stan rzeczy przedstawiony w „Fides et ratio” jasno widzimy, że są to postulaty:

• z pasją poszukiwać prawdy i śmiało otwierać nowe szlaki. Wiara staje się zdecydowanym obrońcą rozumu,
• odkryjmy i uznajmy zdolność rozumu do poznawania prawdy,
• trzeba odbudować więź filozofii i teologii. Trzeba odbudować więź między wiarą a rozumem.

Dr hab. Agnieszka Lekka-Kowalik przestrzega także za Janem Pawłem II, że „jeśli ja nie wiem jaki jest sens mojego życia to, można mną manipulować”. Trzeba być także zakorzenionym w tradycji, co jest ważną wskazówką dla filozofów i teologów. „Nic z tego co było treścią tej encykliki nie straciło na aktualności” – podkreśliła w zakończeniu swojego wystąpienia.

Dr Paulina Guzik, moderująca sesję, podkreśliła jak ważne padły tu twierdzenia w oparciu o encyklikę „Fides et ratio”, że należy dowartościować rozum, ale go nie przeceniać, oraz że Ewangelia też jest filozofią, bo pokazuje egzystencjalny status człowieka.

Kolejnym prelegentem był ks. prof. Michał Heller, który na wstępie przypomniał o przypadającej w tym roku 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika i o tym, że 50 lat temu, w 500. rocznicę KEP powołała specjalną komisję na czele której stanął Karol Wojtyła. Pamiętając osobiście tamte czasy, nakreślił ramy wydarzeń sprzed 50 lat, przypomniał odbywające się wówczas sympozja. Wspomniał o sporze nt. teorii ewolucji, mówił o rozwoju techniki, że wystarczy wspomnieć tu sztuczną inteligencję coraz bardziej wpływającą na współczesny świat. Mówił także o fakcie, że „religii się już nie zwalcza, ale w imię metody naukowej się ją ignoruje, co jest także aktualne obecne” – zauważył ks. profesor. Dla uczczenia rocznicy kopernikańskiej ponowił swój postulat (w czasach komunizmu 50 lat temu nie było ku temu warunków), by utworzyć specjalizację kosmologii relatywistycznej, która mogłaby być uprawiana na którejś z wyższych uczelni. Ks. prof. Michał Heller wspomniał też jak w temacie nauka i wiara ważne były dla Jana Pawła II spotkania z uczonymi, które organizował w Castel Gandolfo przez wszystkie lata pontyfikatu, aż do śmierci.

Podczas dyskusji prelegenci tłumaczyli, że encyklikę „Fides et ratio” trzeba rozumieć dosłownie, podobnie jak twierdzenie, że Pan Bóg stworzył nas jako poszukiwaczy prawdy i jako badaczy. Ks. prof. Michał Heller podsumował tę część dyskusji mówiąc: „Jak należy czytać encyklikę? Przede wszystkim należy ją czytać”.

Kolejną część sesji otworzył wykład ks. dr. hab. Tadeusza Pabjana (UPJPII) „Nowy ateizm jako wyzwanie dla wiary i rozumu”, w którym twierdzi, że nowy ateizm jest agresywny, nieprzebierający w środkach, misyjny i fanatyczny, a odwoławszy się do słów Jana Pawła II mówił, że w przypadku poglądów kształtowanych przez naukowców „może istnieć taki rodzaj powierzchowności, która poniża ewangelie i przynosi nam wstyd wobec historii”. Ks. Tadeusz Pabjan krótko scharakteryzował nowy ateizm:

• krytyka religii jako takiej, chrześcijaństwa i innych, których nie należy tolerować, należy ja zwalczać,
• dogmatyzm, fundamentalizm ateistyczny,
• chętne odwoływanie się do nauk przyrodniczych, które to usiłują dowieść, że ateizm jest słuszny.

„Nowi ateiści wskazują na niechlubne karty historii np. chrześcijaństwa. Gdyby tak usiłować porównywać, to ile ateizm miał takich kart? Np. reżim komunistyczny, ponad 100 milionów ofiar zbiorowych mordów” – mówił ks. Pabjan. Postawił też pytanie: „Jeżeli prawa przyrody wyprodukowały człowieka, to kto stworzył prawa przyrody?”

Z kolei o. prof. dr hab. Jarosław Kupczak OP (UPJPII), w wystąpieniu „Istota i granice poznania wiary” zwrócił uwagę na kilka znaczeń wiary, m.in. wiarę w Starym Testamencie, wiarę ludu wybranego, gdzie wiara jest przynależeniem, a jej wzorem jest Abraham, wiarę w Nowym Testamencie, wiarę chrześcijańską – wiara w Boga i w Jezusa Chrystusa. O. Jarosław Kupczak zastanowił się nad racjonalnością wiary, którą otrzymujemy, która jest łaską. Podjął temat relacji pomiędzy wiarą a rozumem. Zwrócił uwagę na konflikty jakie miały miejsce w historii między wiarą a rozumem. Wg. o. Jarosława Kupczaka zadaniem wiary na przestrzeni kolejnych wieków będzie stopniowe wnikanie w znaczenie Objawienia. Zauważył też, że konflikt wiary i rozumu jest często winą samych chrześcijan.

Prof. dr hab. Wiesław Macek (UKSW) w wykładzie Istota i granice poznania naukowego wprowadził do ówcześnie istniejącego modelu powstania wszechświata, jego pochodzenia, mówił o tworzeniu się galaktyk, o grawitacji, oddziaływaniu elektromagnetycznym i oddziaływaniu jądrowym. „Nauka daje wiedzę, a religia daje sens” – podkreślił. Przestrzegł, że religie wracają, ale także pseudoreligie, gnozy, magie...

W dyskusji o dialogu pomiędzy wiarą a nauką o. Jarosław Kupczak zaakcentował, że człowiek jest osobliwością, bo tylko my pytamy o sens. Ks. Tadeusz Pabjan skonkludował, że nie ma sprzeczności między nauką i wiarą, że można łączyć te rzeczywistości, jak łączył je pięknie Jan Paweł II.

Prof. Jarosław Górniak, prorektor ds. rozwoju UJ podziękował prelegentom, dyskutantom. publiczności. „To spotkanie niech będzie początkiem do bardzo ważnego dialogu. Dojrzeliśmy, by dialogować pomiędzy nauką i wiarą” – zakończył.

W godzinach popołudniowych uczestnicy Dni Jana Pawła II zebrali się w katedrze wawelskiej, by uczestniczyć we Mszy św. pod przewodnictwem ks. prof. Roberta Tyrały, rektora UPJPII.

W homilii ks. prof. Jacek Urban, dziekan Wydziału Historii i Dziedzictwa Kulturowego UPJPII, odnosząc się do encykliki „Fides et ratio”, która była tematem tegorocznych Dni, zwrócił uwagę, że prawda nie jest jedynie problemem teoretycznym przynależącym do sfery intelektu, ale jest także problemem egzystencjalnym. „Jej poznanie wymaga zastosowania wszystkich wymiarów ludzkiego bytu, rozumu, inteligencji, ale też pamięci, przekonań, woli, uczuć. Wiara jest istotną formą poznania. Dzięki niej możemy doświadczać, przeżywać, spotykać się, ufać i kochać. W perspektywie antropologicznej wiara i rozum pozostają w bezpośredniej relacji. (…) Wiara i rozum są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Łaskę poznania Bóg daje tym, którzy o nią zabiegają” – mówił ks. Urban. „Jesteśmy wdzięczni Bogu za św. Jana Pawła II, za ogłoszoną 25 lat temu encyklikę „Fides et ratio”, za naukę wyrażoną w znaku dwóch skrzydeł, a przede wszystkim za świadectwo życia skoncentrowanego na prawdzie, skupionego na poznaniu, jakie daje rozum i wiara. Poznanie przez wiarę jest niezbędne, gdy rozum staje wobec tajemnicy”– zakończył ks. prof. Jacek Urban.

Po Eucharystii laureatom ogólnopolskiego konkursu fotograficznego, który od trzynastu lat towarzyszy Dniom Jana Pawła II wręczono nagrody. Na organizowany rokrocznie przez Politechnikę Krakowską konkurs wpłynęło tym razem 176 prac 57 autorów. Jury konkursu pod przewodnictwem prorektora ds. ogólnych Politechniki Krakowskiej dr. hab. inż. arch. Tomasza Kapeckiego, prof. PK wyłoniło następujących laureatów:

• I nagrodę o wartości 2500 zł zdobył Maciej Stobierski za fotografię „Z wiarą w antropocenie 2”.
• II nagroda (1500 zł) przypadła Piotrowi Lisowskiemu za cykl trzech zdjęć: „Wieczna ulotność”, „O obrotach sfer niebieskich”, „Ro Ophiuchi”.
• III nagrodę (1000 zł) otrzymała Marta Hawlena za fotografię „Ekspozycja”.

Jury wyróżniło też prace pięciorga autorów: Barbary Litke („Nieskończoność życia”), Oliwii Lorent („Wiara zaczyna się tam, gdzie rozum tonie wyczerpany”), Waldemara Sowińskiego („Chleba naszego powszedniego”), Aliny Szczukieckiej („Fides et ratio”) i Piotra Wróbla („Księżyc nad Giewontem”). Wyróżnione prace można oglądać obecnie na wirtualnej wystawie.

Galeria