W dniach 26–27 września 2024 r. w auli budynku Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie przy ul. Bernardyńskiej 3 toczyły się obrady międzynarodowej konferencji naukowej pt. „Religie i ideologie w rosyjskiej przestrzeni imperialnej (1689–2024)”, stanowiącej kolejną odsłonę cyklu spotkań polskich i zagranicznych naukowców poświęconych przemianom zachodzącym w przestrzeni Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego oraz Rosji po 1991 r. organizowanych przez Zespół do Badań Porównawczych nad Imperializmem Rosyjskim Instytutu Historii PAN pod kierownictwem prof. dr. hab. Andrzeja Nowaka. Obecna konferencja została przygotowana wspólnie przez wspomniany Zespół oraz UPJPII.

Obrady konferencyjne, z udziałem grona wybitnych badaczy z kraju i zagranicy, otworzył rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie ks. prof. dr hab. Robert Tyrała, podkreślając kluczową rolę patrona uczelni papieża Jana Pawła II w procesie przemian zachodzących w Europie Środkowo-Wschodniej w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku, kiedy państwa znajdujące się w orbicie wpływów i w ramach samego Związku Radzieckiego, po jego upadku w 1991 roku, odzyskiwały swą niezależność i niepodległość. Ksiądz Rektor nadmienił, iż dialog między Kościołem katolickim i Kościołem prawosławnym, a przede wszystkim rosyjskim Kościołem prawosławnym, który w czasach Związku Radzieckiego funkcjonował w rosyjsko-radzieckiej przestrzeni imperialnej, był jednym z fundamentów jego działań na płaszczyźnie ekumenicznej. Jan Paweł II wielokrotnie używał przy tym, między innymi, takiego określenia jak „Kościoły siostrzane” i porównywał chrześcijaństwo wschodnie i zachodnie do „dwóch płuc” jednego Kościoła. Owa przestrzeń imperialna obejmowała również inne religie, co doskonale rozumiał i dostrzegał Jan Paweł II. W tym kontekście, jak zauważył Ksiądz Rektor, obrady międzynarodowej konferencji naukowej pt. „Religie i ideologie w rosyjskiej przestrzeni imperialnej (1689–2024)”, odbywające się właśnie w Krakowie, stanowią wyraźne nawiązanie do papieskich myśli i spostrzeżeń. [PEŁNY TEKST WYSTĄPIENIA]

Następnie głos zabrał prof. Andrzej Nowak, który wspomniał o dwóch poprzednich międzynarodowych konferencjach naukowych zorganizowanych przez Zespół do Badań Porównawczych nad Imperializmem Rosyjskim i przygotowywanych jego staraniem zbiorów zawierających treści wygłaszanych referatów w formie artykułów naukowych, publikowanych w języku polskim i angielskim. W odniesieniu do obrad bieżącej konferencji prof. A. Nowak stwierdził, że rola religii, jako fundamentu różnych tożsamości na obszarze Imperium Rosyjskiego rozwijała się, ale była równocześnie tłumiona. Rola religii była jednocześnie nadużywana jako instrument ideologiczny, szczególnie w okresie Związku Radzieckiego, gdzie ideologie zastąpiły religie. Jak nadmienił prof. A. Nowak, te ostatnie tendencje są bardzo widoczne w Rosji także w obecnym czasie.

W programie konferencji zostało ujętych dwadzieścia siedem referatów zgłoszonych przez naukowców z wiodących polskich i zagranicznych ośrodków naukowych. Ostatecznie uczestnicy obrad w ciągu dwóch dni wysłuchali dwadzieścia trzy bardzo interesujące wystąpienia specjalistów reprezentujących: University of Pécs, University of Münster, The International Institute of the Athonite Legacy, Narodową Akademię Nauk Ukrainy, Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Jana Kochanowskiego Kielcach, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Wrocławski, Bibliotekę Narodową w Warszawie. W gronie referentów nie zabrakło również naukowców UPJPII, poruszających w swoich wystąpieniach bardzo ciekawą problematykę dotyczącą szerokiego spektrum funkcjonowania i wykorzystania religii i ideologii w rosyjskiej przestrzeni imperialnej (1689–2024): s. prof. dr hab. Tereza Obolevich („Rosyjska filozofia religijna: źródła i podstawowe założenia”), ks. prof. dr hab. Jan Szczepaniak („Stan diecezji kijowskiej obrządku łacińskiego przed likwidacją w 1795 r.”) oraz dr Paweł Krokosz („Wykorzystanie religii w propagandzie wojskowej w Imperium Rosyjskim w XVIII w.”).

Przygotowana wspólnie przez Instytut Historii PAN i UPJPII międzynarodowa konferencja naukowa „Religie i ideologie w rosyjskiej przestrzeni imperialnej (1689–2024)”, która odbyła się w Krakowie 26–27 września bieżącego roku, stanowiła doskonałą płaszczyznę do zaprezentowania przez zaproszonych prelegentów ustaleń prowadzonych przez siebie badań naukowych w zakresie funkcjonowania i oddziaływania imperializmu rosyjskiego na narody i państwa zarówno w Europie, jak i na innych kontynentach, od ponad trzech stuleci. 

dr Paweł Krokosz
WHiDK UPJPII

Zobacz też
Konferencja „Religie i ideologie w rosyjskiej przestrzeni imperialnej (1689–2024)” 26–27 IX 2024

Galeria