W dniach 17–18 czerwca 2024 r. w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach odbyła się ogólnopolska konferencja pt. „Służba chorym wyzwaniem dla współczesnego świata” zorganizowana przez Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Forum Hospicjów Polskich wraz z Towarzystwem Przyjaciół Chorych Hospicjum im. św. Łazarza, która zgromadziła wolontariuszy i pracowników z pozarządowych hospicjów.

Konferencję w pierwszym dniu otworzyli: bp Jan Zając, honorowy rektor Sanktuarium oraz gospodarz Sanktuarium, obecny rektor ks. dr Zbigniew Bielas, którzy podkreślili rolę służby człowiekowi we współczesnym świecie, znaczenie opieki hospicyjnej jako służby miłosierdzia, a także potrzebę kształtowania postaw społecznych w tym zakresie. Jak podkreśla prezes Towarzystwa Przyjaciół Chorych Hospicjum św. Łazarza w Krakowie dr Jolanta Stokłosa: „Ruch hospicyjny, który powstał w Polsce w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku stara się nie tylko nieść profesjonalną pomoc medyczną chorym, głównie na choroby nowotworowe w ostatnim okresie ich życia, ale także otaczać ich opieką duchową. Inną, jakże ważną kwestią w opiece hospicyjnej, jest udział wolontariuszy, którzy ofiarowują chorym swoją obecność, towarzyszenie w tym trudnym dla człowieka końcu ziemskiego życia”.

O wadze bliskości drugiego człowieka i trudach jej realizowania podczas pandemii mówił ks. dr hab. Grzegorz Godawa, prof. UPJPII, dziekan elekt Wydziału Nauk Społecznych UPJPII w wykładzie „Jak zmieniła pandemia sprawowanie opieki hospicyjnej”. W swoim wystąpieniu dotykającym wpływu pandemii na przeżywaną rzeczywistość, także tą w wymiarze opieki hospicyjnej, odwoływał się do pojęcia bliskości. Przedstawiając etymologię słowa zwrócił uwagę na jej konotacje z wyrażeniem „blizna”. „Bliskość jest wymagająca, bliskości nie da się budować na ranach, ale na bliznach – tak”. W wystąpieniu przytaczane były również wypowiedzi osób sprawujących opiekę nad chorymi w warunkach pandemii, stanowiące komentarz do bliskości w przestrzeni restrykcyjnych zasad. Ks. Godawa zebrał bowiem wiele wypowiedzi ludzi służących chorym w hospicjach, którzy podzielili się swoimi przeżyciami organizowania spotkania chorych ze swoimi bliskimi w sytuacjach braku możliwości osobistego kontaktu. Jak trudny był to okres dla personelu medycznego zebrani mogli potwierdzić z własnego doświadczania tych trudności i dokładania wówczas wszelkich starań, aby kontakt z najbliższymi został w ograniczonym stopniu, ale jednak zachowany.

Krajowy Duszpasterz Służby Zdrowia ks. dr Arkadiusz Zawistowski w wykładzie „Wyobraźnia miłosierdzia” przybliżył postacie świętych, którzy swoje życie powiązali ze służbą na rzecz osób chorych i potrzebujących. Rozpoczynając od św. Fabioli, przez św. Kamila de Lellis, po św. Alberta Chmielowskiego, podkreślał przemianę ich własnego życia oraz odkrycie charyzmatu służby miłosierdzia. Przywołanie tych, którzy na przestrzeni wieków tworzyli zakony opiekujące się osobami wymagającymi troski drugiego człowieka, poznanie działalności takich zakonów jak: duchacze, bonifratrzy, albertyni, czy tak niezwykłych postaci oddanych chorym i potrzebującym jak bł. Hanna Chrzanowska, pozwala czerpać z ich duchowości wzorce dla koniecznego obecnie uwrażliwienia społeczeństwa na cierpienie drugiego człowieka oraz przywrócenie śmierci prawdziwej jej godności w świadomości społecznej.

Ks. prof. dr hab. Andrzej Muszala, teolog, bioetyk, wykładowca UPJPII przedstawił praktyczny aspekt opieki duchowej nad chorymi na podstawie doświadczeń kościoła francuskiego angażującego świeckich w posłudze, co jak podkreślił, jest niezwykle istotne wobec malejącej liczby powołań kapłańskich. Część pierwszą zakończył panel dyskusyjny, w którym kapelani hospicjów dzielili się doświadczeniem udzielania wsparcia chorym. Wszyscy podkreślali wartość wsparcia ze strony świeckich.

Druga część konferencji pn. „Lokalne społeczności wspierające” rozpoczęła się od wystąpienia przedstawicielki Zespołu Domowej Opieki Hospicyjnej Caritas Archidiecezji Łódzkiej dr Iwony Sitarskiej, która wspominała początki ruchu hospicyjnego po transformacji ustrojowej w 1989 r. Zwróciła uwagę na trudności, które się pojawiały i zaznaczyła, że część z nich udało się przezwyciężyć, także dzięki ludziom dobrej woli, ich wsparciu finansowemu i wielkiemu zrozumieniu potrzeb. Należy pamiętać, że hospicja, które powstały w latach osiemdziesiątych, były grupami wolontariuszy skupionych przy parafiach, pomagających umierającym na raka.

W części konferencji poświęconej wolontariatowi hospicyjnemu ciekawe były wystąpienia praktyków, którzy zarówno organizują jak i realizują wolontariat na rzecz hospicjów. Obecnie, oprócz profesjonalnej opieki medycznej, wolontariat hospicyjny wspiera tworzenie lokalnych grup pomocowych przy parafiach, osiedlach czy radach dzielnicy. Szczególną uwagę warto zwrócić na profesjonalizację fundraisingu na rzecz hospicjów, zarówno domowych jak i instytucjonalnych. Wartością dodaną było wystąpienie przedstawiciela ukraińskiego ruchu hospicyjnego, który przedstawił ich działania, także w czasie aktualnej wojny za naszą wschodnią granicą. Kapelani hospicyjni mówili o opiece duchowej w hospicjach, podkreślając rolę kapelana w spotkaniach zarówno z wierzącymi, jak i niewierzącymi chorymi, bo ważne jest umożliwienie chorym dzielenia się refleksjami na temat życia, lękami, obawami, sukcesami i osiągnięciami. Tematem konferencji było także starzenie się społeczeństwa, z prognozowaną liczbą osób w wieku emerytalnym przekraczającą 35% społeczeństwa.

Panel dyskusyjny na zakończenie pierwszego dnia konferencji poświęcony był m.in. pomocy rodzinie chorego i osieroconym, jak również kwestii, skąd hospicja mogą czerpać fundusze, borykając się z problemami finansowymi.

Drugi dzień konferencji uroczyście otworzył JM ks. prof. dr hab. Robert Tyrała. W swoim wystąpieniu porównał osoby niosące posługę i wsparcie osobom chorym oraz niepełnosprawnym do współczesnych samarytan, którzy swoim przykładem i codzienną pracą naśladują bł. Hannę Chrzanowską i św. Brata Alberta. W związku z obchodzonym w Kościele katolickim 17 czerwca wspomnieniem św. Brata Alberta, przywołał osobę kard. Franciszka Macharskiego, któremu jako metropolicie krakowskiemu, bardzo leżał na sercu los chorych. Przypomniał jak w liście do Ojca św. Jana Pawła II, prosząc o beatyfikację dziś świętego Brata Alberta, kardynał określał go mianem „Patrona wyboru miłości jako większej wolności”, „Orędownikiem naraz miłosierdzia i sprawiedliwości w życiu człowieka i społeczeństwa”, „Orędownikiem wobec Chrystusa wyniszczonego Miłosierdziem”. Studentom i wykładowcom kierunków: praca socjalna i nauki o rodzinie na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie rektor UPJPII życzył, „aby wszystkie przemyślenia naukowe i te wynikające z praktycznego doświadczenia, przedstawiane podczas tej konferencji, były impulsem do odważnego działania w nauce i dydaktyce, ale i w praktyce miłości”.

Całodzienne wystąpienia poświęcone były tematyce rozwoju usług społecznych w kontekście budowania opieki długoterminowej i opieki hospicyjnej, do czego wprowadziła dr hab. Małgorzata Duda, prof. UPJPII. Zaprezentowano w tym zakresie perspektywę działań Województwa Małopolskiego oraz Gminy Miejskiej Kraków. Dr Rafał Barański, zastępca dyrektora Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie przybliżył zebranym plany w zakresie deinstytucjonalizacji oraz rozwoju usług środowiskowych. Natomiast Łukasz Bartkowicz, dyrektor naczelny Miejskiego Centrum Opieki dla Osób Starszych, Przewlekle Niepełnosprawnych oraz Niesamodzielnych w Krakowie ukazał działalność tego największego w Polsce centrum opiekuńczo-leczniczego z perspektywą jego rozwoju. Natomiast prof. dr hab. Iwona Niewiadomska z KUL podkreśliła ważność wykorzystania zasobów kadr dla budowania silnego systemu wsparcia społecznego oraz wyzwania stojące przed edukacją oraz kadrami tego sytemu. „Fachowości, wiedzy merytorycznej nie możemy stawiać przed kompetencjami emocjonalnymi. Empatia, współczucie, towarzyszenie i umiejętność komunikacji, zdolność do poświęcenia to wyzwania dzisiejszej edukacji” – powiedziała.

Odbył się też panel ekspertów. Ukazano początki ruchu hospicyjnego w Polsce, kierunki rozwoju w opiece hospicyjnej i medycynie paliatywnej, ważność diagnozy współczesnych zjawisk społecznych w zakresie pomocy osobom potrzebującym oraz codzienne wyzwania w opiece socjalnej. Dyskusja ukazała zarówno praktyczne aspekty działalności systemu wsparcia jak i wyzwania dla jego rozwoju. Do głównych wyzwań zaliczono: budowanie odniesienia do wartości etycznych, szczególnie tych, które w swoim testamencie zostawiła bł. Hanna Chrzanowska, rozwój usług środowiskowych i pozyskanie specjalistycznych, profesjonalnych i empatycznych kadr oraz rozwój opieki holistycznej.

Rektor UPJPII ks. prof. Robert Tyrała wyraził radość, że właśnie w takim gronie, podczas wydarzenia poświęconego trosce o drugiego człowieka i przemyśleniom w jaki sposób jeszcze lepiej służyć obłożnie chorym może okazać wdzięczność dr Jolancie Stokłosie, prezes Towarzystwa Przyjaciół Chorych Hospicjum św. Łazarza w Krakowie. Przypomniał, że p. Jolanta Stokłosa w latach 2003–2007 prowadziła zajęcia dydaktyczne z opieki paliatywno-hospicyjnej w Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. Zgodnie z decyzją Senatu UPJPII Rektor Uniwersytetu wręczył p. Jolancie Stokłosie „Złoty Medal Zasługi dla Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie”. „Dziękuję, że nas Pani mobilizuje do miłości bliźniego, dziękuję za współpracę z nami i dziękuję, że dzięki Pani ślad Chrystusa wyniszczonego Miłosierdziem jest tak widoczny! Ad multos annos!”

Dwudniowa konferencja poświęcona służbie chorym, jak i cały III Zjazd Forum Hospicjów Polskich, w ramach którego się odbywała, stały się miejscem spotkania i refleksji polskiego środowiska ruchu hospicyjnego oraz opieki paliatywnej, praktyków i naukowców, osób świeckich i duchownych. Okazją do przedyskutowania problemów z jakimi borykają się hospicja w różnych częściach naszego kraju i wspólnego szukania najlepszych dróg rozwoju ruchu hospicyjnego.

Tekst: UPJPII, TPCH Hospicjum św. Łazarza

Galeria