„Tradycyjne melodie kościelne z perspektywy akompaniamentu organowego” – pod takim hasłem kryła się dwuletnia praca nad zapisami nutowymi, tekstami, a nade wszystko organowymi nagraniami 100 pieśni kościelnych. Jedne z nich są doskonale znane wiernym, gdyż do dziś tradycyjnie wykonuje się je podczas liturgii w kościołach, ale też lwia ich część, a niemniej piękna, została właśnie dzięki projektowi realizowanemu na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie na nowo odkryta. Wyboru pieśni, przypisanych poszczególnym okresom liturgicznym i ich mistrzowskiego wykonania dokonał pracownik naukowy Instytutu Muzyki Kościelnej na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego UPJPII w Krakowie dr hab. Witold Zalewski, prof. UPJPII, pełniący od roku 1995 funkcję I organisty katedry wawelskiej.

Witold Zalewski podkreśla, że projekt, którego realizacja właśnie się zakończyła, ma na celu nie tylko zachowanie dziedzictwa, ale również edukację i inspirację. „Stworzenie bazy nagrań towarzyszeń organowych, inaczej akompaniamentów organowych (uzupełnionych planszami z tekstem) jest dla mnie spełnieniem zawodowego marzenia, ponieważ do tej pory moje opracowania ukazywały się jedynie w harmonicznie uproszczonej wersji nutowej. Dzisiejsza odsłona akompaniamentu do 100 pieśni ujętych w tym projekcie ukazuje głębię możliwości harmonicznych, w odniesieniu do czasu powstania melodii pieśni i ich charakteru”.

Nagrań dokonano w krakowskich kościołach: pw. św. Krzyża, św. Agnieszki, w sanktuarium św. Jana Pawła II, w kościele pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Skawinie oraz w kościele pw. św. Jana Chrzciciela i św. Augustyna na Salwatorze w Krakowie. Opracowane i nagrane pieśni były stopniowo udostępniane na stronie internetowej projektu oraz na kanale YouTube. Projekt obejmował także tworzenie materiałów dydaktycznych, w tym artykułów naukowych i zapisów nutowych wybranych pieśni.

Zaangażowani w projekt byli także ks. Grzegorz Lenart, również pracownik Instytutu Muzyki Kościelnej UPJPII, a zarazem przewodniczący Komisji ds. Muzyki Kościelnej Kurii Metropolitalnej w Krakowie oraz ks. dr Karol Litawa z Katedry Historii Liturgii i Muzyki UPJPII, którzy są autorami opracowań naukowych dostępnych na wyżej wymienionej stronie internetowej.

„My z ks. Karolem Litawą pisaliśmy artykuły, w których skupiliśmy się na teologii w tychże pieśniach i próbowaliśmy dokonać jakiejś syntezy pomiędzy nimi, próbowaliśmy wydobyć tematykę, która być może nie jest tak oczywista, a która wypływa z treści tych pieśni, ich kolejnych zwrotek, – mówi ks. Grzegorz Lenart – bo tak się składa, że najczęściej przyswajamy pierwsze dwie, maksimum trzy zwrotki, a czasami coś głębszego i bardziej odkrywczego znajduje się w tych kolejnych, których często w ogóle nie znamy. Na szczęście organiści mają taką możliwość, by wybiórczo korzystać z tych kolejnych zwrotek, byleby to odpowiadało liturgii danego dnia.

Dla mnie udział tym projekcie był bardzo ciekawym doświadczeniem. Mogłem pochylić się nad tymi pieśniami i wejść w głębię, teologię i duchowość tych pieśni. Do mnie w kwestii opisowej należały pieśni adwentowe, na Wielki Post, do Najświętszego Serca Pana Jezusa i pieśni ku czci świętych. I właśnie olbrzymia ilość pieśni ku czci świętych i ich tematyka najbardziej mnie zaskoczyły i najtrudniej było mi z takim tematem się zmierzyć, ale wydaje mi się, że po sięgnięciu w głębię tych tekstów udało się te pieśni jakoś połączyć, wydobyć ich charakter i tematykę dominującą w nich i artykuł na ich temat powstał.

Praca nad tym projektem była też wspaniałym wewnętrznym przeżyciem i nie ukrywam, że niektóre z pieśni tak zapadły mi w serce, że skopiowałem sobie i dołączyłem do swojego brewiarza, bo jest w nich głębia i sens teologiczny, a wcześniej tego nie odkryłem nawet jako organista, nie docierałem po prostu do tych dalszych zwrotek. Mam nadzieję, że te artykuły, które napisaliśmy z ks. Karolem Litawą przyczynią się do tego, że ktoś może odkryje dla siebie w tych pieśniach coś głębszego, i nie zadowoli się jedynie tym, że zagra jak zawsze, a ludzie dobrze znane sobie teksty wyśpiewają i tyle. Ufam, że znajdą się tacy, którzy odkryją w tym głębię i docenią prawdziwą wartość tych pieśni, którą staraliśmy się poprzez nagrania, ale także poprzez nasze artykuły odkryć i przekazać”.

Melodie polskich pieśni kościelnych zostały skatalogowane i udostępnione na stronie internetowej. Są ułożone zgodnie z okresami liturgicznymi, do których są przypisane. Mamy więc pieśni na Adwent, Boże Narodzenie, Wielki Post, okres wielkanocny, są pieśni do Najświętszego Sakramentu, do Najświętszego Serca Pana Jezusa, pieśni maryjne, ku czci świętych i pieśni przygodne.

Realizatorem nagrań był Marek Pawełek z Instytutu Muzyki Kościelnej UPJPII, autorem opracowania graficznego do projektu Łukasz Rzepka, kierownik Biura Promocji UPJPII.

W dniu oficjalnego zakończenia projektu, 7 listopada 2024 r., prof. Wotold Zalewski i realizujący z nim projekt ks. Grzegorz Lenard i Marek Pawełek spotkali się ze studentami w siedzibie Instytutu Muzyki Kościelnej UPJPII przy ul. Prostej 35, gdzie projekt został zaprezentowany słowem i dźwiękiem. Studenci - przyszli organiści - mogli nie tylko zapoznać się z jego efektami, ale od razu pod okiem swoich profesorów, zasiadwszy przy uniwersyteckich organach, przekonać się, jakie wartości prezentowany materiał niesie z sobą i jakie daje możliwości jego otwarty dostęp.

Szanowni Państwo,

na progu nowego roku liturgicznego z ogromną radością zapraszam Państwa do odwiedzenia naszej strony internetowej, gdzie oprócz bazy muzycznej (dostępnej przez kanał YouTube) znajdą Państwo m.in. fachowe teksty, które wzbogacają wartość i wymowę tego przedsięwzięcia o walory naukowe.

Chciałbym w tym miejscu podziękować całemu zespołowi, który przyczynił się do realizacji tego przedsięwzięcia. W imieniu swoim, wspomnianego już zespołu oraz Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie jeszcze raz serdecznie zapraszam.

dr hab. Witold Zalewski, prof. UPJPII, kierownik projektu

Projekt dofinansowano ze środków budżetu państwa, z programu Ministra Edukacji i Nauki Społeczna Odpowiedzialność Nauki.